Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή Επικεντρωμένη στις Σωματικές Λειτουργίες (Sensorimotor OCD): Μια καθημερινή μάχη με τις αισθήσεις

Γράφει η Γκόλφω Λιαμάκη

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) μπορεί να πάρει πολλές μορφές — κάποιες πιο αναγνωρίσιμες, όπως ο έλεγχος ή η καθαριότητα, και άλλες λιγότερο γνωστές, που συχνά παρανοούνται ή δεν αναγνωρίζονται έγκαιρα. Μία από αυτές είναι η ΙΨΔ επικεντρωμένη στις σωματικές λειτουργίες, γνωστή στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία και ως Sensorimotor OCD.

Τι είναι;

Σε αυτή τη μορφή ΙΨΔ, το άτομο παγιδεύεται στην επίμονη παρατήρηση λειτουργιών του σώματος που κανονικά είναι αυτόματες και περνούν απαρατήρητες. Η εστίαση αυτή δεν είναι περιστασιακή· γίνεται καθημερινός και βασανιστικός κύκλος που προκαλεί έντονη δυσφορία.

Συνήθεις εστίες υπερ-εστίασης:

• Η αναπνοή

• Η κατάποση

• Οι χτύποι της καρδιάς

• Το βλεφάρισμα ή η κίνηση των ματιών

• Η θέση της γλώσσας ή άλλες εσωτερικές αισθήσεις

Το άτομο μπορεί να αισθάνεται ότι δεν μπορεί να «ξεκολλήσει» το μυαλό του από τη λειτουργία που παρατηρεί, και βιώνει φόβο ότι αυτό θα διαρκέσει για πάντα.

Πώς βιώνεται αυτή η εμπειρία;

Άτομα με αυτή τη μορφή ΙΨΔ συχνά αναφέρουν:

• Μόνιμη επίγνωση της λειτουργίας (π.χ. «νιώθω κάθε μου ανάσα»).

• Φόβο απώλειας ελέγχου («αν συνεχίσω να την προσέχω, θα τρελαθώ»).

• Απώλεια συγκέντρωσης σε άλλες δραστηριότητες.

• Προσπάθειες να “ξεχάσουν” ή να “διορθώσουν” την αίσθηση.

Αυτές οι αντιδράσεις συνήθως οδηγούν σε έντονο άγχος, κόπωση και αίσθηση αδιεξόδου.

Τελετουργίες και αποφυγές

Οι τελετουργίες σε αυτόν τον υπότυπο της ΙΨΔ είναι συνήθως νοητικές ή συμπεριφορικές και περιλαμβάνουν:

• Εσκεμμένες προσπάθειες απόσπασης της προσοχής.

• Επανειλημμένοι έλεγχοι της λειτουργίας (π.χ. ρυθμός αναπνοής).

• Αναζήτηση βεβαιότητας ότι «όλα είναι φυσιολογικά».

• Αποφυγή καταστάσεων όπου η προσοχή στρέφεται στο σώμα (π.χ. ησυχία, γιόγκα, ύπνος).

Κίνδυνος λανθασμένης διάγνωσης

Η ΙΨΔ επικεντρωμένη στις σωματικές λειτουργίες είναι ένας υπότυπος που συχνά συγχέεται με:

• Διαταραχές πανικού

• Άγχος υγείας ή υποχονδρίαση

• Σωματόμορφες διαταραχές

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση διάγνωσης και σε εφαρμογή θεραπειών που δεν είναι αποτελεσματικές για την ΙΨΔ.

Θεραπεία

Η θεραπεία που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για την ΙΨΔ είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) με χρήση Έκθεσης και Παρεμπόδισης της Αντίδρασης (ΕμΠΑ).

Στόχος της θεραπείας είναι:

• Η σταδιακή έκθεση στην αίσθηση χωρίς προσπάθεια ελέγχου ή αποφυγής.

• Η εξάλειψη των καταναγκασμών.

• Η αύξηση της ανοχής στην αβεβαιότητα και τη δυσφορία.

Με τον χρόνο και τη σωστή καθοδήγηση, το άτομο μαθαίνει ότι δεν χρειάζεται να παλέψει με την αίσθηση για να βρει ανακούφιση – η ίδια η αποδοχή και η έκθεση οδηγούν στη σταδιακή αποδυνάμωση των συμπτωμάτων.

Η αναγνώριση αυτής της μορφής ΙΨΔ είναι το πρώτο βήμα για ουσιαστική βελτίωση. Όσοι ζουν με sensorimotor ΙΨΔ συχνά νιώθουν μόνοι. Ωστόσο, με την κατάλληλη εξειδικευμένη θεραπεία, η ανακούφιση είναι εφικτή.

Αν αναγνωρίζετε στοιχεία της συγκεκριμένης μορφής στον εαυτό σας ή σε κάποιον δικό σας, μην διστάσετε να αναζητήσετε βοήθεια από θεραπευτές με εμπειρία και εξειδίκευση στην ΙΨΔ.