Αναζητώντας τον παλιό μου εαυτό: Μια προσωπική μαρτυρία για το OCD

Γράφει η Δήμητρα Σ.

Επιμελείται η Γκόλφω Λιαμάκη

Πάσχω από OCD τα τελευταία δέκα χρόνια. Η επίσημη διάγνωση, βέβαια, ήρθε μόλις πριν από τέσσερα. Είμαι 30 χρονών και κάνω ψυχοθεραπεία από τα 15 μου. Τα τελευταία δύο χρόνια ξεκίνησα ψυχοθεραπεία στοχευμένα μόνο για το OCD. Ξέροντας πλέον τα συμπτώματα του OCD, συνειδητοποιώ ότι πολλά από αυτά που θεωρούσα ανασφάλειες, κόμπλεξ, κατάθλιψη κ.τ.λ., εν τέλει ήταν OCD σε ένα πιο άγουρο στάδιο. Αλλά τότε, ενστικτωδώς, τα προσπερνούσα και δεν έδινα τόσο τροφή στους καταναγκασμούς και στις ιδεοληψίες μου — ή τουλάχιστον δεν περιοριζόταν η ζωή μου τόσο όσο αργότερα.

Το πιο παράδοξο με τη δική μου ιστορία είναι ότι συνειδητοποίησα πόσο πολύ με έχει αλλάξει το OCD. Είναι σαν να έχει χωριστεί η ζωή μου στα δύο: πριν εμφανιστούν οι καταναγκασμοί — νοεροί ή πρακτικοί — και μετά.  Μέχρι τα 20 ήμουν μια έφηβη που ζούσε έντονα, ριψοκίνδυνα. Έπαιρνα ρίσκα, ακόμα κι αν φοβόμουν. Είχα παραβατικές συμπεριφορές, ταξίδευα παρόλο το άγχος, πήγαινα σε μέρη επικίνδυνα, όπου υπήρχαν αντικειμενικοί λόγοι να φοβάσαι. Στα 18 ταξίδεψα στην Ινδία — μια χώρα δύσκολη, με σοβαρούς υγειονομικούς κινδύνους. Ήμουν για μεγάλο διάστημα με δηλητηρίαση, αλλά δεν πτοούμουν· δεν σκεφτόμουν καν ότι μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή μου. Συνέχιζα το ταξίδι μου. Δεν ζητούσα διαρκώς την έγκριση των γονιών μου, ούτε κυνηγούσα τη διαρκή επιβεβαίωση. Φυσικά και τότε υπήρχαν προβλήματα, και η ψυχοθεραπεία με είχε ήδη βοηθήσει πολύ. Αλλά εδώ αναφέρομαι μόνο στο κομμάτι του OCD. Όταν τα σκέφτομαι όλα αυτά, με δυσκολία πιστεύω ότι ήμουν εγώ. Δεν τα αναφέρω για να πω ότι η ακραία συμπεριφορά ή η χρήση ουσιών είναι δείγμα ελευθερίας — κάθε άλλο — αλλά για να δείξω πόσο διαφορετικός ήταν ο εαυτός μου πριν το OCD γίνει κυρίαρχο. Τα τελευταία δέκα χρόνια, ζω μέσα στις ιδεοληψίες και τους καταναγκασμούς. Αν αρχίσω να τους απαριθμώ, το κείμενο δεν θα τελειώσει ποτέ. Ενδεικτικά μόνο θα αναφέρω ότι έχω έναν υπερβολικό φόβο ως προς την αρρώστια — είτε ψυχική είτε σωματική. Πανικοβάλλομαι ακόμα και με μια γρατζουνιά, ζητάω διαρκώς επιβεβαίωση από γιατρούς, γονείς, σύντροφο, φίλους. Δυσκολεύομαι να φάω από κοινά πιάτα σε φιλικά τραπέζια, αν κάποιος έχει ακουμπήσει το πιρούνι του. Φοβάμαι μην κολλήσω AIDS, ανεμοβλογιά, γρίπη, έρπη — οποιαδήποτε αρρώστια. Φοβάμαι ακόμη και το ίδιο μου το άγχος, γιατί νιώθω πως με αρρωσταίνει — κι έτσι προσπαθώ να το «ελέγξω» με κάθε τρόπο. Ζω φοβικά. Κατά περιόδους τρώω υπερβολικά υγιεινά και απαγορεύω στον εαυτό μου τροφές που ίσως επιδεινώσουν κάποια αυτοάνοσα που έχω — αλλά σε σημείο πέραν του φυσιολογικού. Ένα μεγάλο κεφάλαιο είναι ο φόβος της αρρώστιας. Ένα άλλο, εξίσου επώδυνο, είναι οι ιδεοληψίες με ταμπού περιεχόμενο. Φοβάμαι ότι μπορεί να βλάψω τους ανθρώπους που αγαπώ — είτε ψυχολογικά είτε σεξουαλικά — ότι είμαι επικίνδυνη, ότι είμαι ανειλικρινής, κι άλλα πολλά. Ζω καθημερινά υπό το κράτος του φόβου — όπως οι περισσότεροι άνθρωποι που παλεύουν με το OCD. Έχω χάσει όμορφες στιγμές με φίλους, σχέση, οικογένεια, σκεπτόμενη διάφορες ιδεοληψίες και κάνοντας κυρίως νοερούς καταναγκασμούς. Έχω κάτσει κάτω από την κουβέρτα, κλεισμένη στο σπίτι, επί μήνες, νιώθοντας ένοχη και ανήμπορη να αποδεχτώ ότι μπορεί να έκανα κάτι κακό. Αυτά και άλλες αμέτρητες ιστορίες που με τραυμάτισαν, και το OCD έγινε θηρίο και πήρε τον έλεγχο της ζωής μου!

Αυτό που συνειδητοποιώ όλο και πιο καθαρά είναι ότι, κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, το OCD αλλοίωσε την προσωπικότητά μου. Πράγματα που άλλοτε έκανα με θάρρος, τώρα μου φαίνονται αδιανόητα — σχεδόν απίθανο να τα έχω κάνει εγώ! Δεν σημαίνει ότι θέλω να επιστρέψω σε μια απερίσκεπτη, ανώριμη εφηβεία. Αλλά μου έχουν λείψει κάποια στοιχεία που τα θεωρώ πολύ αναγκαία: η ξεγνοιασιά, η αίσθηση της δύναμης, η ικανότητα να αποδέχομαι την αβεβαιότητα χωρίς δεύτερη σκέψη. Το OCD, πέρα από τον ψυχικό πόνο που μου προκαλεί, νιώθω ότι μου«έκλεψε» τη δύναμή μου, την αυτοπεποίθησή μου, την αποφασιστικότητά μου, τη χαρά του να ζω ελεύθερα. Έχω ανάγκη από διασφάλιση, από καθησυχασμό. Χρειάζομαι διαρκώς τη γνώμη των άλλων. Γίνομαι ένα μικρό κοριτσάκι που χρειάζεται τη μαμά του για να νιώσει ασφαλές — ακόμα και για να πάρει μια απόφαση. Είναι εξαντλητικό. Για μένα, αλλά και για τους δικούς μου ανθρώπους. Όταν όμως ακολουθώ τη θεραπεία — όταν εφαρμόζω την τεχνική της έκθεσης και της παρεμπόδισης των καταναγκασμών, όταν αποδέχομαι την αβεβαιότητα — νιώθω ότι, σιγά σιγά, ξαναβρίσκω στοιχεία του παλιού μου εαυτού. Ότι ανακτώ τη δύναμή μου. Ότι κάνω ένα βήμα πιο κοντά στην ελευθερία.

Τα τελευταία δύο χρόνια της θεραπείας μου για το OCD μού έχουν δώσει ελπίδα, και θεωρώ ότι βρίσκω το θάρρος να κάνω τα βήματα που χρειάζονται για να το αντιμετωπίσω. Ξέρω πως έχω δρόμο μπροστά μου. Ξέρω πως δεν επέλεξα την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και προσπαθώ να μην με μαστιγώνω όταν δεν πετυχαίνω κάτι! Ο αγώνας είναι δύσκολος, με πολλά πισωγυρίσματα, και απαιτεί θάρρος και πειθαρχία. Νιώθω όμως πως, κατά βάθος, όλοι οι πάσχοντες ξέρουμε ότι όσο προσεκτικοί κι αν είμαστε, όσα μέτρα προφύλαξης κι αν πάρουμε, η ζωή είναι τελείως τυχαία και απρόβλεπτη έτσι κι αλλιώς.

Θέλω να πιστεύω πως το κίνητρό μου για μια ελεύθερη ζωή είναι ισχυρότερο από το OCD. Θέλω να ταξιδέψω όσο περισσότερο μπορώ, ακόμα και σε “επικίνδυνα” μέρη. Θέλω να φάω κοτόπουλο, κι ας υπάρχει 5% πιθανότητα να πάθω σαλμονέλα. Θέλω να πάρω μια απόφαση μόνη μου — κι ας αποδειχτεί ότι ήταν λάθος. Θέλω να είμαι παρούσα στη ζωή μου, στο εδώ και τώρα. Θέλω να μπορώ να αντιμετωπίζω τον φόβο με ψυχραιμία και να μην του επιτρέψω να κλέψει για πάντα αυτή τη θαρραλέα έφηβη!