Γράφει η Γκόλφω Λιαμάκη
Για τους περισσότερους, οι καλοκαιρινές διακοπές μπορεί να είναι το highlight της χρονιάς, ένα ευχάριστο διάλειμμα για χαλάρωση και ξεκούραση μακριά από τις έγνοιες και τις σκοτούρες της καθημερινότητας. Όμως για τους πάσχοντες με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ), η αλλαγή της καθημερινής τους ρουτίνας, που αναπόφευκτα οι διακοπές φέρνουν, συχνά συνοδεύεται από έντονο στρες και άγχος και μπορεί να επιτείνει τα συμπτώματα της διαταραχής.
Η ΙΨΔ δεν είναι μια ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα. Είναι μια ιδιαίτερα βασανιστική, σύνθετη και συχνή ψυχική διαταραχή, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζεται νωρίς στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και μπορεί, χωρίς την έγκαιρη διάγνωση και εξειδικευμένη αντιμετώπιση, να γίνει χρόνια επηρεάζοντας σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής του ίδιου του πάσχοντα και των οικείων του. Χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία και ετερογένεια μεταξύ των πασχόντων ως προς τα θέματα που οι Ιδεοληψίες και οι Καταναγκασμοί τους μπορεί να περιλαμβάνουν και ως εκ τούτου οι διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει η ΙΨΔ είναι κυριολεκτικά αναρίθμητες.
Οι Ιδεοληψίες και οι Καταναγκασμοί αποτελούν τα βασικά συμπτώματα της διαταραχής. Οι Ιδεοληψίες είναι επίμονες και επαναλαμβανόμενες ανεπιθύμητες σκέψεις ή εικόνες, οι οποίες εισβάλλουν στο μυαλό του πάσχοντα και του προκαλούν έντονο αίσθημα αβεβαιότητας και επικείμενης απειλής. Συχνά τα θέματα των Ιδεοληψιών έχουν ταμπού περιεχόμενο καθιστώντας το αδύνατο για τους πάσχοντες να μιλήσουν για αυτές, ακόμη και στα πολύ οικεία τους πρόσωπα. Οι Καταναγκασμοί περιλαμβάνουν όλες τις ενέργειες εκείνες- ακόμη και νοερές διαδικασίες- οι οποίες αποσκοπούν στη διαβεβαίωση και τη διασφάλιση του πάσχοντα. Η πιο γνωστή στους περισσότερους μορφή της διαταραχής είναι η μικροβιοφοβία (υπερβολικός φόβος μόλυνσης από μικρόβια ο οποίος συνοδεύεται από ακραία αποφυγή και καταναγκασμούς απολύμανσης). Υπάρχουν ωστόσο πολλές λιγότερο γνωστές μορφές της διαταραχής.
Τα άτομα που πάσχουν από ΙΨΔ έχουν να αντιμετωπίσουν το όποιο στρες ενδεχομένως οι περισσότεροι νιώθουμε όταν φεύγουμε για διακοπές (από το να βρούμε οικονομικά εισιτήρια και διαμονή, να συμφωνήσουμε με την παρέα μας πώς θα περάσουμε τον χρόνο μας, μέχρι να οργανώσουμε φιλοξενία για το αγαπημένο μας κατοικίδιο που ίσως δε μπορούμε να πάρουμε μαζί μας). Έχουν όμως επιπλέον να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές προκλήσεις και ενδεχομένως ακόμη μεγαλύτερα εμπόδια από αυτά που συνήθωε τους θέτει η διαταραχή τους υπό κανονικές συνθήκες. Για τους περισσότερους πάσχοντες με ΙΨΔ, η απομάκρυνσή τους από την οικεία ζώνη ασφάλειας τούς προκαλεί συνήθως έντονο στρες γεγονός που εντείνει τα συμπτώματα της διαταραχής. Όταν πάσχεις από ΙΨΔ, τα πράγματα που οι άλλοι θεωρούν δεδομένα και κάνουν με μεγάλη ευκολία, για εσένα αποτελούν πηγή έντονου στρες και θέτουν για εσένα νέες προκλήσεις. Από το να πακετάρεις τη βαλίτσα σου, μέχρι να βεβαιωθείς ότι οι ηλεκτρικές συσκευές και το σπίτι σου είναι ασφαλές μέχρι να κλειδώσεις την εξώπορτα και να απομακρυνθείς. Από το να χρησιμοποιήσεις δημόσιες τουαλέτες και να φας σε άγνωστα εστιατόρια μέχρι να κολυμπήσεις σε δυσπρόσιτες παραλίες όπου δεν κυκλοφορεί ψυχή. Και σα μην έφταναν αυτά, η αδημονία των άλλων για τις διακοπές και οι προσδοκίες τους για αξέχαστες εμπειρίες μπορεί να σε κάνουν να νιώθεις άσχημα που εσύ δεν τα συμμερίζεσαι αλλά ίσως βρίσκεσαι σε οριακό σημείο να ακυρώσεις τις διακοπές σου γιατί νιώθεις ότι στην τελική δεν αξίζει να περνάς τόσο στρες.
Αν πάσχεις από την ΙΨΔ και αντιμετωπίζεις άγχος, παρακάτω ακολουθούν ορισμένες συμβουλές που θα σε βοηθήσουν να διαχειριστείς την ΙΨΔ κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών σου διακοπών:
- Προσπάθησε να ακολουθήσεις μια σταθερή καθημερινή ρουτίνα, ακόμη και κατά τη διάρκεια των διακοπών σου. Η καθημερινή ρουτίνα μπορεί να σου προσφέρει μια αίσθηση σταθερότητας και να σε βοηθήσει στη διαχείριση του άγχους που σχετίζεται με την ΙΨΔ.
- Προσπάθησε να προγραμματίσεις εκ των προτέρων. Το να γνωρίζεις τι να περιμένεις μπορεί να μειώσει την αβεβαιότητα και το άγχος σου. Κράτησε χρόνο για χαλάρωση, αυτοφροντίδα και ενασχόληση με δραστηριότητες που σε βοηθούν να διαχειριστείς τα συμπτώματα ΙΨΔ.
- Να έχεις ρεαλιστικές προσδοκίες. Απόφυγε να ασκείς υπερβολική πίεση στον εαυτό σου για να μια τέλεια ή άψογη εμπειρία διακοπών. Προσπάθησε να αποδεχτείς ότι οι ατέλειες και τα απροσδόκητα γεγονότα είναι μέρος της ζωής.
- Ενημέρωσε τα έμπιστα μέλη της οικογένειας ή τους φίλους σου για το πώς η ΙΨΔ μπορεί να επηρεάσει την εμπειρία των διακοπών σου. Μπορούν να σου παράσχουν υποστήριξη και κατανόηση και να σε βοηθήσουν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος διακοπών που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες σου.
- Εάν νιώθεις ότι οι κοινωνικές δραστηριότητες ή οι συναναστροφές σε πιέζουν πολύ, κάνε διαλείμματα. Βρες έναν ήσυχο χώρο όπου μπορείς να χαλαρώσεις, να ανασυγκροτηθείς και να ασχοληθείς με δραστηριότητες που σε ηρεμούν.
Να θυμάσαι ότι η εμπειρία του καθενός με την ΙΨΔ είναι μοναδική, οπότε είναι σημαντικό να προσαρμόσεις αυτές τις συμβουλές στις δικές σου ανάγκες. Εάν δεν είσαι σίγουρος/-η για το πώς να διαχειριστείς την ΙΨΔ σου κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών, μη διστάσεις να συμβουλευτείς έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας για εξατομικευμένη καθοδήγηση και υποστήριξη.
* Το παρόν άρθρο (με τίτλο Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή και καλοκαιρινές διακοπές) δημοσιεύτηκε στην κυριακάτικη εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 16 Ιουλίου 2023 στο ένθετο αφιέρωμα στην ΥΓΕΙΑ .