Η χρήση φαρμακευτικής αγωγής σε παιδιά με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή ενδείκνυται µόνο όταν το παιδί παρουσιάζει μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα της διαταραχής.
Τι είδους φάρμακα χρησιμοποιούνται σε παιδιά µε Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή;
Τα αντικαταθλιπτικά είναι συνήθως η πρώτη κατηγορία φαρµάκων που χορηγεί ένας παιδοψυχίατρος σε παιδιά µε Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή. Ο γιατρός σας μπορεί να αναφερθεί σε αυτά τα φάρµακα µε το όνοµα «Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης» (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors – SSRI’s) ή «Τρικυκλικά» (Tricyclics – TCA’s). Αυτά είναι:
Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης:*
- σιταλοπράµη (Seropram)
- εσιταλοπράµη (Cipralex)
- φλουβοξαµίνη (Faverin, Dumyrox)
- φλουοξετίνη (Prozac, Ladose)
- παροξετίνη (Seroxat)
- σετραλίνη (Zoloft)
Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά (TCA’s)
- κλοµιπραµίνη (Anafranil)
* Στην παρένθεση δίνεται η συνήθης εµπορική ονοµασία του κάθε φάρµακου σε Ελλάδα και Κύπρο.
Η φαρμακευτική αγωγή θα «γιατρέψει» την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή του παιδιού µου;
Η φαρμακευτική αγωγή ελέγχει και μειώνει τα συμπτώματα, αλλά δεν «γιατρεύει» τη διαταραχή. Στις πλείστες περιπτώσεις, όταν λαµβάνεται η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή διατηρείται υπό έλεγχο. Πολλές φορές τα συμπτώματα επανέρχονται όταν διακοπεί η φαρμακευτική αγωγή.
Πόσο άµεσα δρουν τα φάρµακα;
Όλα τα φάρµακα για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή χρειάζονται κάποιο χρόνο για να δράσουν. Είναι σηµαντικό να µην εγκαταλείψετε κάποιο φάρµακο προτού το έχετε λάβει όπως ενδείκνυται για 10 µε 12 εβδομάδες. Επίσης, έρευνες έχουν δείξει ότι σε ό,τι αφορά τα παιδιά η βελτίωση στα συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής μπορεί να συνεχιστεί ακόμη και για τουλάχιστον έναν χρόνο μετά την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής.
Τα φάρµακα αυτά είναι εγκεκριμένα για χρήση σε παιδιά;
Τέσσερα φάρµακα για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή έχουν εγκριθεί για παιδιά από την Αρχή Διαχείρισης Τροφίµων και Φαρµάκων στις Η.Π.Α. (Food and Drug Administration). Αυτά είναι: κλοµιπραµίνη (Anafranil), φλουοξετίνη (Prozac, Ladose), φλουβοξαµίνη (Faverin, Dumyrox), και σετραλίνη (Zoloft). Ο γιατρός σας, όµως, μπορεί να συνταγογραφήσει οποιοδήποτε φάρµακο στο παιδί σας, εάν θεωρεί ότι είναι αναγκαίο για τη διαχείριση της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής.
Ποια δοσολογία συστήνεται για τα παιδιά;
Όσον αφορά την ενδεδειγμένη δοσολογία των φαρμάκων για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή σε παιδιά, αυτή διαφοροποιείται από άτομο σε άτοµο. Η δοσολογία είναι συνήθως χαµηλότερη στα παιδιά συγκριτικά με τους εφήβους. Πολλές φορές, ωστόσο, απαιτούνται μεγαλύτερες δόσεις, ίσες µε αυτές που δίνονται σε ενήλικες, για τον καλύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων της διαταραχής.
Συνήθως χορηγούνται οι πιο κάτω δοσολογίες στα παιδιά*:
- φλουβοξαµίνη (Faverin, Dumyrox): 50-300 mg ημερησίως
- φλουοξετίνη (Prozac, Ladose): 10-80 mg ημερησίως
- σετραλίνη (Zoloft): 50-200 mg ημερησίως
- παροξετίνη (Seroxat): 10-60 mg ημερησίως
- σιταλοπράµη (Seropram): 10-60 mg ηµερησίως
- εσιταλοπράµη (Cipralex): 10-20 mg ηµερησίως
- κλοµιπραµίνη (Anafranil): 50-200 mg ηµερησίως
* Ενδέχεται τα φάρμακα να διατίθενται σε υγρή ή άλλη µορφή.
Ποιο από τα φάρµακα θα πρέπει να δοκιμάζεται πρώτα;
Η ανταπόκριση του κάθε παιδιού σε καθένα από τα πιο πάνω φάρµακα ποικίλλει. Είναι πολύ σπάνιο δύο παιδιά να αντιδράσουν µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο στο ίδιο φάρµακο. Κατά κανόνα, όμως, η κλοµιπραµίνη (Anafranil®) δεν δίνεται πρώτη λόγω των παρενεργειών που προκαλεί.
Στην επιλογή του φαρμάκου μπορεί να λαμβάνονται υπόψη οι πιο κάτω παράγοντες:
- πιθανή θετική ανταπόκριση σε κάποιο από τα φάρµακα από άλλα µέλη της οικογένειας
- τυχόν παρουσία άλλων διαταραχών
- πιθανές παρενέργειες
- κόστος ή διαθεσιμότητα ενός φαρμάκου
Πόσο αποτελεσματικά είναι αυτά τα φάρµακα;
Στις δύο μεγαλύτερες μελέτες για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής που έχουν γίνει µέχρι σήµερα (POTS* & POTS II**), παρατηρήθηκε πλήρης ύφεση των συμπτωμάτων της διαταραχής σε περίπου 1 στα 5 παιδιά που έλαβαν μόνο φαρμακευτική αγωγή και σε περισσότερα από τα µισά παιδιά που έλαβαν έναν συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και γνωσιακής-συµπεριφορικής θεραπείας (ΓΣΘ). Επιπλέον, ένας πολύ µεγαλύτερος αριθµός παιδιών παρουσίασαν βελτίωση (αλλά όχι πλήρη ύφεση των συμπτωμάτων). Ορισµένα παιδιά ενδέχεται να µην ανταποκριθούν καθόλου σε κάποιο από τα φάρμακα, αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι κάποιο άλλο φάρµακο δεν θα τα βοηθήσει ενδεχομένως.
* Pediatric OCD Treatment Study (POTS) Team (2004). Cognitive-behavior therapy, sertraline and their combination for children and adolescents with obsessive-compulsive disorder: the Pediatric OCD Treatment Study (POTS) randomized controlled trial. JAMA, 292(16):1969-76
** Franklin, M. E. et al (2011). Cognitive-Behavior Therapy Augmentation of Pharmacotherapy in Pediatric Obsessive Compulsive Disorder: The Pediatric OCD Treatment Study II (POTS II) Randomized, Controlled Trial. JAMA, 306(11), 1224–1232
Υπάρχουν παρενέργειες;
Όλα τα φάρμακα έχουν πιθανές παρενέργειες, οι οποίες χρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη σε σχέση με τα αναμενόμενα οφέλη. Κατά κανόνα, η κλοµιπραµίνη (Anafranil) έχει περισσότερες παρενέργειες από ό,τι τα άλλα φάρµακα.
Μερικές συνήθεις παρενέργειες όλων των πιο πάνω φαρµάκων είναι:
- ναυτία
- ακαθησία
- νύστα ή αϋπνία
- υπερβολική ενέργεια
Η κλοµιπραµίνη (Anafranil) µπορεί επίσης να προκαλέσει:
- υπνηλία
- ξηροστοµία
- ταχυκαρδία
- δυσκολία στη συγκέντρωση
- δυσκολίες στην ούρηση
- αύξηση βάρους
Η Αρχή Διαχείρισης Τροφίµων και Φαρµάκων στις Η.Π.Α. (Food and Drug Administration) έχει εκδώσει προειδοποίηση για όλα τα αντικαταθλιπτικά που δίνονται σε παιδιά και έφηβους, αναφορικά µε σχετιζόμενες με αυτά αυτοκτονικές σκέψεις και παρορµήσεις. Η περίοδος υψηλότερου κινδύνου είναι κατά την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής ή κατά την αύξηση της δοσολογίας. Ωστόσο, µία πρόσφατη έρευνα δεν διεπίστωσε αύξηση των αυτοκτονικών σκέψεων ή συμπεριφορών σε παιδιά µε Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή που συµµετείχαν στην έρευνα.
Υπάρχουν µόνιµες παρενέργειες;
Φαίνεται ότι τα φάρµακα αυτά είναι πολύ ασφαλή για µακρόχρονη χρήση και ότι οι παρενέργειές τους υποχωρούν όταν αυτά διακόπτονται. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι τα φάρμακα αυτά προκαλούν κάποια µόνιµη βλάβη.
Τι χρειάζεται να γίνει εάν το πρώτο φάρµακο που δίνεται δεν έχει αποτέλεσμα;
Είναι σηµαντικό να κατανοήσει κανείς ότι εάν κάποιο φάρµακο δεν βελτιώσει τα συµπτώµατα της διαταραχής, χρειάζεται να δοκιµαστεί κάποιο άλλο. Πιθανόν να χρειαστεί να δοκιµαστούν αρκετά φάρµακα για να βρεθεί ποιο φάρμακο είναι αποτελεσματικό. Σε πολλά άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή παρατηρούνται καλύτερα αποτελέσµατα όταν συνδυάζεται η φαρµακευτική αγωγή με τη γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία. Εάν και αυτός ο συνδυασµός δεν έχει αποτέλεσμα, τότε δοκιµάζεται ένας συνδυασµός δύο ή περισσότερων φαρµάκων.
Χρειάζεται το παιδί µου να λαµβάνει αυτά τα φάρµακα για πάντα;
Πολλοί γιατροί συστήνουν τη συνέχιση της φαρµακευτικής αγωγής για τουλάχιστον έναν χρόνο µετά την υποχώρηση των συµπτωµάτων. Δυστυχώς, τα φάρµακα δεν «γιατρεύουν» την διαταραχή. Όταν διακοπούν τα φάρµακα, πολλές φορές τα συµπτώµατα επανέρχονται µέσα σε λίγες εβδοµάδες ή λίγους µήνες. Εάν επανέλθουν, τα περισσότερα άτομα ανταποκρίνονται θετικά στην επανέναρξη της φαρµακευτικής αγωγής.
* Μετάφραση & προσαρμογή στα ελληνικά από το φυλλάδιο της International OCD Foundation https://iocdf.org/wp-content/uploads/2014/10/What-You-Need-To-Know-About-OCD.pdf
Evelyn Stewart, MD Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Harvard. Μέλος του Επιστηµονικού Συµβουλίου του International OCD Foundation
Aureen Pinto Wagner, Ph.D Κλινική Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νευρολογίας, Πανεπιστήµιο του Rochester. Μέλος του Επιστηµονικού Συµβουλίου του International OCD Foundation