Ποια είναι προειδοποιητικά σημάδια της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής σε παιδιά & εφήβους;
Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι μία διαταραχή η οποία εκδηλώνεται με έντονα συμπτώματα άγχους και φοβίες αλλά και με σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα του παιδιού. Οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι παιδίατροι, λόγω της συχνής επαφής τους με τα παιδιά, είναι συνήθως οι πρώτοι που θα παρατηρήσουν τα πρώτα σημάδια της διαταραχής σε ένα παιδί. Επομένως, είναι σημαντικό όσοι βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά να γνωρίζουν τα πρώτα σημάδια της διαταραχής, ώστε να αναζητήσουν βοήθεια για το παιδί άμεσα. Αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο αν λάβει κανείς υπόψη του το γεγονός ότι πάνω από το 50% των ατόμων με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή εκδηλώνουν τη διαταραχή στη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας, με μέσο όρο έναρξης τα 10 έτη.
Παρακάτω αναφέρονται κάποια προειδοποιητικά σημάδια που μπορεί να δείχνουν ότι ένα παιδί πιθανόν αντιμετωπίζει προβλήματα που σχετίζονται με την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή και χρήζει αξιολόγησης από ειδικό:
- Κάνει επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις του τύπου «Αλλά τι θα γίνει αν…» που μπορεί να σχετίζονται τόσο με θέματα καθημερινά αλλά και με πιο σημαντικά θέματα όπως οι φίλοι, οι βαθμοί, η επίδοση, η ασφάλεια της οικογένειας, οι φυσικές καταστροφές ή ο καιρός.
- Αναζητεί επιβεβαίωση και καθησυχασμό συνεχώς και δείχνει να μην πείθεται εύκολα: Το παιδί δηλαδή δείχνει να έχει μία ακατάπαυστη και ακόρεστη ανάγκη για επιβεβαίωση και καθησυχασμό, όπως: «Θα είμαι εντάξει;», «Θα τυφλωθώ;», «Θα κάνω εμετό;», «Είσαι σίγουρη ότι δεν έχω πυρετό;», χωρίς ωστόσο οι εξηγήσεις και η κοινή λογική να κατευνάζουν την ανησυχία του.
- Είναι τελειοθηρικό: Έχει υψηλά και ανέφικτα στάνταρ επίδοσης για το σχολείο ή τη συμπεριφορά του, επαναλαμβάνει τις σχολικές του εργασίες χωρίς ωστόσο να νιώθει ικανοποίηση με το αποτέλεσμα της δουλειάς του, παρά την επιβράβευση του γονέα ή του δασκάλου.
- Αδυνατεί να ολοκληρώσει τις σχολικές του εργασίες: Δεν ολοκληρώνει ή καθυστερεί σημαντικά σχολικές του εργασίες, οι οποίες είναι φανερά εντός των δυνατοτήτων του, εξαιτίας της τελειοθηρίας του ή άλλων επαναλαμβανόμενων πράξεων, όπως ο επανέλεγχος της δουλειάς του ξανά και ξανά, η ανάγνωση εκ νέου του ίδιου κειμένου ξανά και ξανά ή το μέτρημα καθώς δουλεύει. Το παιδί επίσης μπορεί να «κολλάει» σε ένα σημείο και να αδυνατεί να προχωρήσει στην εργασία του.
- Αποφεύγει: Αρχίζει να αποφεύγει αντικείμενα και καταστάσεις που προηγούμενα δεν το απασχολούσαν. Αυτή η αποφυγή μπορεί να σχετίζεται με φόβους μόλυνσης, θανάτου ή βλάβης γενικά.
- Αισθάνεται ένα βασανιστικό αίσθημα αμφιβολίας και έχει ανάγκη να είναι βέβαιος/-η 100%: Ρωτάει επανειλημμένα και ζητάει διαβεβαιώσεις
- Υπερβάλλει ως προς κάποιες κοινές καθημερινές πράξεις: Για παράδειγμα, όταν πλένει τα χέρια του ξοδεύει πολύ χρόνο και είναι ιδιαίτερα προσεκτικό καθώς σαπουνίζει ή τρίβει τα χέρια του ή τα ξεπλένει επανειλημμένα, χωρίς ωστόσο να νιώθει βέβαιο ότι τα χέρια του είναι καθαρά.
- Καθυστερεί και αργοπορεί: Ξοδεύει αδικαιολόγητα πολύ χρόνο για τις καθημερινές του ρουτίνες, όπως για την προσωπική του υγιεινή, για το φαγητό ή για το ντύσιμο. Αργοπορεί να φθάσει στο σχολείο ή να πάει για ύπνο ή η μελέτη του διαρκεί πολλή ώρα.
- Παρουσιάζει ανεξήγητες αλλαγές στην εξωτερική του εμφάνισή του: Για παράδειγμα, ένας ερεθισμός στα χέρια που επιμένει μπορεί να υποδηλώνει ότι το παιδί πλένει υπερβολικά τα χέρια του κρυφά. Ένας ερεθισμός στα ούλα με αιμορραγία μπορεί να υποδηλώνει υπερβολικό και σχολαστικό πλύσιμο των δοντιών ώστε να νιώθει ότι είναι αρκετά καθαρά.
- Κάνει τα πράγματα με ασυνήθιστο και παράξενο τρόπο: Για παράδειγμα, περνάει ανάμεσα από πόρτες με έναν ασυνήθιστο και παράξενο τρόπο, μετράει τις πλάκες του πεζοδρομίου καθώς περπατάει ή αποφεύγει να πατήσει πάνω στις γραμμές, μετράει τις συλλαβές καθώς διαβάζει, ακουμπάει ή χτυπάει επιφάνειες με έναν συγκεκριμένο ή συμμετρικό τρόπο, κάθεται και σηκώνεται επανειλημμένα μέχρι να νιώσει «εντάξει». Επαναλαμβάνει τις ίδιες πράξεις, ευθυγραμμίζει ή τακτοποιεί αντικείμενα. Ακολουθεί ασυνήθιστους και παράξενους κανόνες στο φαγητό ή επιθεωρεί το φαγητό, τακτοποιεί το φαγητό στο πιάτο του με έναν ιδιαίτερο τρόπο, τρώει και πίνει με μία συγκεκριμένη διαδοχή.
- Ακολουθεί πλάγιους και συχνά δύσκολους τρόπους όταν κάνει κάτι. Κάνει εξεζητημένες προσπάθειες να αποφύγει αντικείμενα και καταστάσεις, όταν υπάρχει ένας εύκολος και προφανής τρόπος να κάνει κάτι. Ανοίγει πόρτες με τον αγκώνα του ή χρησιμοποιεί χαρτομάντιλο, κρατάει τα χέρια του στον αέρα για να αποφύγει την σωματική επαφή, δεν κάνει χειραψία ή δεν μοιράζεται μολύβια ή γόμες με άλλους.
- Είναι μυστικοπαθής: Προσπαθεί να αποκρύψει τις περίεργες συμπεριφορές του, «εξαφανίζεται» για αρκετή ώρα στην τουαλέτα ή στο δωμάτιό του. Ιδιαίτερα οι έφηβοι με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι συνήθως πολύ μυστικοπαθείς καθώς ντρέπονται και νιώθουν πολύ άβολα όταν οι άλλοι παρατηρούν τις περίεργες συμπεριφορές τους.
- Αναστατώνεται όταν διακόπτεται: Θυμώνει και αναστατώνεται υπερβολικά όταν τον διακόπτουν στη διάρκεια μιας ρουτίνας ή μιας καθημερινής πράξης.
- Απολογείται και ομολογεί άνευ σημασίας «κακές» πράξεις, ζητάει συγχώρεση επανειλημμένα για ασήμαντες πράξεις, προσεύχεται συχνά.
Ποια είναι τα σημάδια που δείχνουν ότι ένα παιδί πιθανόν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα άγχους;
- Ξαφνικά εμφανίζει συμπεριφορές «εκτός χαρακτήρα»: Συμπεριφορές δηλαδή οι οποίες χαρακτηρίζονται ως «εκτός ηλικίας» ή «εκτός χαρακτήρα», όπως για παράδειγμα αντιδραστικότητα και εναντίωση σε ένα μέχρι τώρα συνεργάσιμο παιδί.
- Είναι ανήσυχο και αναστατώνεται εύκολα: Είναι ευσυγκίνητο, φοβάται καταστάσεις που τα παιδιά της ηλικίας του δεν φοβούνται συνήθως, κλαίει, προσκολλάται, έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση, είναι αποσυρμένο, δείχνει δυστυχισμένο ή είναι ευερέθιστο.
- Έχει πτώση στην ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής και στην οργάνωση: Ονειροπολεί, δείχνει να μην προσέχει και να αποσπάται εύκολα.
- Έχει συχνές σωματικές ενοχλήσεις: Ναυτία, τάση προς έμετο, ένταση και συχνούς πόνους, για τους οποίους δεν εντοπίζεται κάποια οργανική αιτία.
- Αποφεύγει ή αρνείται να πάει στο σχολείο. Διστάζει ή αποφεύγει να παρακολουθήσει σχολείο προκειμένου να αποφύγει καταστάσεις που του προκαλούν άγχος ή επειδή δεν μπορεί να ανταπεξέλθει με τις σχολικές απαιτήσεις.
- Έχει προβλήματα με τον ύπνο: Αϋπνία, εφιάλτες, διακεκομμένος ύπνος, τα οποία προκαλούν εξάντληση και αίσθημα νύστας στη διάρκεια της μέρας. Η εξάντληση και το αίσθημα νύστας μπορεί να οφείλονται στο ότι το παιδί καθυστερεί να κοιμηθεί γιατί είναι απορροφημένο σε καταναγκασμούς, ή προσπαθεί να ολοκληρώσει «τέλεια» τις εργασίες του ή γιατί αναβάλλει να ξεκινήσει τη ρουτίνα του ύπνου του, με αποτέλεσμα να καθυστερεί να κοιμηθεί.
